Firmy muszą być dziś społecznie odpowiedzialne – i to nie z odruchu dobrego serca, ale aby sprostać rosnącej konkurencji na rynku. Wzorem krajów zachodnich w Polsce wzrasta liczba świadomych konsumentów, którzy kupując produkt lub usługę, biorą pod uwagę postawę i działania prospołeczne firmy. Czym jest społecznie odpowiedzialny biznes i jak student na progu kariery może się zapoznać z jego zasadami?
Społeczna odpowiedzialność biznesu (lub odpowiedzialny, etyczny biznes) jest często określana skrótem CSR, od angielskiego określenia corporate social responsibility. Oznacza to, że przedsiębiorstwo dobrowolnie uwzględnia społeczne, etyczne i ekologiczne aspekty swojej działalności gospodarczej w kontaktach ze swoim otoczeniem. Firma odpowiedzialna społecznie właściwie traktuje swoich pracowników i kontrahentów (dostawców, klientów), działa na rzecz społeczności lokalnej i środowiska naturalnego. Odpowiedzialny biznes można też definiować jako umiejętność prowadzenia przedsiębiorstwa w taki sposób, aby zwiększyć jego pozytywny wkład w życie społeczeństw i minimalizować negatywne skutki swej działalności.
W Polsce jako pierwsze strategie CSR stosowały koncerny zagraniczne, przenosząc niejako sposób działania ze swoich dojrzalszych rynków, gdzie presja opinii publicznej wymusza na biznesie działanie zgodne z zasadami społecznej odpowiedzialności. W ich ślady poszły polskie firmy. Aktywne działania promujące ideę CSR w Polsce rozpoczęły się 10 lat temu. Powstało wtedy Forum Odpowiedzialnego Biznesu, największa organizacja pozarządowa promująca CSR, która wydaje co roku publikację opisującą najlepsze praktyki odpowiedzialnego biznesu na polskim rynku. W tegorocznej edycji opisano ich aż 110. Kilkaset inicjatyw prospołecznych podejmowanych przez polskie firmy jest co roku zgłaszanych do prestiżowego konkursu o tytuł „Dobroczyńcy Roku”. Biznes społecznie odpowiedzialny nie sprowadza się jednak do jednorazowego aktu filantropii. Powinien być elementem długofalowej polityki, wpisanej w ogólny plan rozwoju firmy. – Działania CSR, jeśli prowadzone są nie tylko na pokaz i jednocześnie są spójne z innymi działaniami firmy, działają zdecydowanie na plus w komunikacji wewnętrznej i zewnętrznej instytucji. Mam poczucie, że coraz więcej firm to widzi i włącza strategie CSR do swoich działań –mówi Ewa Tyralik z firmy szkoleniowej Korporacja z Duszą. Niestety, strategie nadal CSR nie są standardem w działalności większości polskich firm. – Prawdziwe strategie CSR bądź uwzględnienie CSR w strategiach biznesowych dotyczy wciąż bardzo nielicznych firm. W nurt CSR nie są wciągnięte firmy z sektora MŚP (małych i średnich przedsiębiorstw), mimo coraz większej liczby działań do nich kierowanych. Także w dużych firmach strategiczne podejście do CSR nie jest jeszcze normą – uważa Aleksandra Stanek, trenerka i wykładowca CSR, m.in. w Wyższej Szkole Europejskiej im. ks. J. Tischnera w Krakowie.
Dobre przykłady, które się opłacają
Pewnym jest jednak, że dziedzina CSR w Polsce rozwija się i profesjonalizuje. Potwierdzają to laureaci programu „Przedsiębiorstwo Fair Play”. Program ten, organizowany już od trzynastu lat, jest nie tylko coraz bardziej popularny wśród przedsiębiorców (w tym roku już ponad 600 z nich poddało się weryfikacji), ale też z roku na rok organizatorzy obserwują coraz wyższy poziom firm-uczestników. – Cieszy fakt, że firmy, które raz wzięły udział w programie „Przedsiębiorstwo Fair Play”, najczęściej decydują się na udział w kolejnych edycjach, choć wiąże się to ze szczegółową weryfikacją działań firmy (ankieta, audyt w firmie, zapytania do kontrahentów i władz regionalnych). Wśród polskich przedsiębiorców jest coraz większa świadomość, że firma, która chce osiągnąć długofalowy sukces i uzyskać przewagę nad konkurencją musi być uczciwa – oceniaAgata Rozalska, z biura programu „Przedsiębiorstwo Fair Play”.
Oto garść przykładów dobrych praktyk firm działających na polskim rynku z ostatniego roku. Pracownicy jednego z koncernów brali udział w akcji „Sprzątanie Świata”, a także pracowali z dziećmi z domu dziecka, dziećmi niepełnosprawnymi i bezdomnymi. Inna firma finansowała zajęcia z zakresu profilaktyki zdrowotnej dla pracowników. Jeden z koncernów wprowadził program umożliwiający szczegółowe monitorowanie, obliczanie i raportowanie ilości gazów cieplarnianych, które są emitowane w trakcie tworzenia swoich produktów, dzięki czemu udało mu się zredukować ilość emitowanych gazów o kilka procent w stosunku do roku poprzedniego. Firma kosmetyczna finansowała kampanię społeczną związaną z przemocą wobec kobiet, a firma farmaceutyczna − na temat profilaktyki raka. Bank wprowadził nowy typ usług przeznaczony dla osób niewidomych umożliwiający im korzystanie z bankowości, a producent herbaty umieścił na opakowaniach napisy alfabetem Braille’a. Bardzo ciekawym przykładem działania CSR z ostatniego roku była współpraca trzech firm (sieć supermarketów, producenci produktów mlecznych, produktów zbożowych) oraz Instytutu Matki i Dziecka, której efektem było wprowadzenie na rynek kaszki mlecznej dla dzieci w cenie poniżej złotówki, dostępnej dla najuboższych rodzin.
Działania CSR pociągają za sobą koszty, jednak w perspektywie długoterminowej niosą wiele korzyści. Duży europejski koncern produkujący produkty mleczne w swojej strategii CSR pisze o zasadzie „potrójnej korzyści”, którą przyjmuje w stosunku do każdego swojego działania społecznego. Ma przynosić pożytek trzem grupom: społeczeństwu, pracownikom firmy i biznesowi. Prowadzony przez firmę już od kilku lat program walki z niedożywieniem dzieci (część zysków ze sprzedaży produktów jest przekazywana na walkę z tym problemem, organizowane są także koncerty i zbiórka żywności) realnie zmniejsza skalę tego zjawiska (w ramach programu wydano już kilka milionów posiłków potrzebującym dzieciom), pracownikom daje możliwość zaangażowania się w pomoc innym, a firma poprawia swój wizerunek w społeczeństwie.
Gdzie nauczyć się o CSR
Tworzenie i wdrażanie w firmach strategii działań społecznych to przyszłość zarządzania przedsiębiorstwami. Studenci – przyszła kadra menedżerska – powinni więc poznawać tematykę biznesu społecznie zaangażowanego. Jednak z badania przeprowadzonego w 2009 r. (na próbie 1260 studentów kierunków ekonomicznych z Warszawy, Wrocławia, Krakowa, Torunia i Gdańska) wynika, że większość studentów nie zna pojęcia CSR – tylko 30% deklarowało znajomość tej idei, a jednocześnie aż 84% zadeklarowało chęć zdobywania wiedzy z tego zakresu.
Jak zapoznać się z tematyką CSR? – Na naszym rynku jest sporo możliwości szkoleń, warsztatów, studiów podyplomowych w zakresie CSR. Na miejscu studentów i młodych absolwentów obserwowałabym portale tematyczne, np. www.csrinfo.pl, sprawdzałabym propozycje na stronie Forum Odpowiedzialnego Biznesu lub na portalu miesięcznika „Personel i Zarządzanie”, a także śledziła wątki na forach tematycznych – doradza Ewa Tyralik.
Choć tematyka CSR nadal nie jest standardowym elementem programów nauczania na kierunkach ekonomicznych czy społecznych polskich uczelni, sytuacja pod tym względem wyraźnie się poprawia. – Coraz więcej uczelni uwzględnia temat CSR. Widać, że rośnie zainteresowanie samych uczelni i studentów. Nadal bardzo mało, ale stale coraz więcej, jest kadry akademickiej, która się tym tematem interesuje, więc o CSR mówi się nie tylko na uczelniach w Warszawie, ale też w Krakowie, Łodzi, Toruniu – ocenia Aleksandra Stanek, wykładowca CSR. Wyspecjalizować się w tematyce biznesu społecznie odpowiedzialnego można na studiach podyplomowych w Akademii Leona Koźmińskiego w Warszawie (Centrum Etyki Biznesu), w Wyższej Szkole Europejskiej im. ks. J. Tischnera w Krakowie, w Wyższej Szkole Pedagogicznej TWP w Warszawie, na Uniwersytecie Mikołaja Kopernika w Toruniu (Centrum Przywództwa i Społecznej Odpowiedzialności Biznesu), w Szkole Głównej Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie.
Warto zaangażować się w działalność organizacji studenckiej zajmującej się tematem odpowiedzialnego biznesu. Od kilku lat bardzo aktywnie działa np. Studenckie Koło Etyki Biznesu CSRtywni na Uniwersytecie Łódzkim (zrealizowali m.in. akademicki wortal tematyczny www.etykabiznesu.pl), „BOSS” przy Akademii Ekonomicznej we Wrocławiu, „Strateg” przy Uniwersytecie Gdańskim, Studenckie Koło Naukowe Zrównoważonego Rozwoju „Oikos” w Szkole Głównej Handlowej.
Największą inicjatywą edukacyjną promującą odpowiedzialny biznes wśród studentów jest Liga Odpowiedzialnego Biznesu. Została utworzona 6 lat temu przez Forum Odpowiedzialnego Biznesu, dziś współpracuje z ponad 20 organizacjami studenckimi. Oprócz licznych warsztatów na temat CSR (jak „Akademia CSR” – 2-dniowe spotkania studentów z firmami), daje studentom możliwość zostania Ambasadorem lub Liderem CSR, który ma za zadanie promowanie tej idei w swoim środowisku. LOB organizuje też konkurs na opracowanie strategii CSR dla konkretnego przedsiębiorstwa („Odpowiedzialni – CSR case study”). Studenci, którzy napiszą pracę magisterską lub doktorską z dziedziny etyki biznesu mogą też wziąć udział w konkursie Verba Veritatis organizowanym przez Konferencję Przedsiębiorców Finansowych w Polsce oraz Akademi€ Leona Koźmińskiego.
O biznesie społecznie odpowiedzialnym słychać w Polsce coraz więcej. Jak wyliczyło Forum Odpowiedzialnego Biznesu w ubiegłym roku w mediach ukazało się aż półtora tysiąca artykułów na ten temat. Jednak w tej dziedzinie jest jeszcze w naszym kraju wiele do zrobienia. I to właśnie studenci, którzy wejdą niedługo na rynek pracy, będą się zajmować tworzeniem dobrych strategii CSR, mierzeniem ich efektów i spisywaniem raportów. Pracy jest sporo. Warto więc poznawać tajniki tej dziedziny.
Aleksandra Soboń-Smyk
Ciekawe strony o CSR
www.fob.org.pl
www.lob.org.pl
www.etykabiznesu.pl
www.raportyspołeczne.pl
www.csrinfo.org
PwC firmą odpowiedzialną społecznie
W PwC odpowiedzialność biznesu (CR – corporate responsibility) przejawia się w równym traktowaniu wszystkich wymiarów działalności firmy − zarówno kwestii ekonomicznych, ekologicznych, jak i społecznych. Jest długofalowym, strategicznym podejściem nastawionym na zrównoważony rozwój. Naszą odpowiedzialność definiujemy w czterech obszarach: odpowiedzialności względem klientów/rynku, pracowników, środowiska i społeczności lokalnej.
W codziennej pracy duży nacisk kładziemy na wysoką jakość i etykę świadczenia usług, dodatkowo wykorzystując naszą wiedzę ekspercką, poruszamy ważne społecznie i biznesowo kwestie oraz sygnalizujemy zmiany w tendencjach rynkowych. W miejscu pracy ważne jest dla nas, aby praca przynosiła naszym pracownikom satysfakcję i dawała poczucie spełnienia. W naszych codziennych działaniach i przedsięwzięciach biznesowych dążymy do minimalizacji negatywnego i maksymalizacji pozytywnego wpływu na środowisko naturalne. Wspieramy integrację społeczną, a naszym celem w obszarze społecznym jest budowanie potencjału organizacji pozarządowych, zajmujących się przeciwdziałaniem wykluczeniu społecznemu, co realizujemy poprzez działania PRO BONO, bazując na naszych kompetencjach oraz poprzez wolontariat pracowniczy.
Nasze działania z zakresu CR kierujemy również do studentów. Wspieramy ich w zdobywaniu praktycznej wiedzy poprzez liczne szkolenia, konferencje, a także patronat merytoryczny nad Ligą Odpowiedzialnego Biznesu. Zaangażowanie PwC daje również szansę na zdobycie pierwszych poważnych doświadczeń zawodowych, które najczęściej stają się przepustką do stałej pracy. Realizując program „Grasz o staż”, umożliwiamy spotkanie pracodawców z wyróżniającymi się na rynku studentami i absolwentami.
Łukasz Makuch, CSR Coordinator, PwC Polska sp. z o.o.
