Soczewki kontaktowe mogą być stosowane zarówno w celu korekcji wad wzroku, jak i terapii, ochrony czy modyfikacji powierzchni oka. Większość starszych podręczników, publikacji czy też klasycznych szkoleń na temat soczewek kontaktowych zaczyna się od omówienia przeciwwskazań do ich aplikacji.

Takie podejście, przy obecnej technologii produkcji i materiałów soczewek kontaktowych oraz technikach badania przedniego odcinka oka, wydaje się jest już mało aktualne. Należałoby więc podejść do tematu w odwrotny sposób, a mianowicie omawiać zmiany powierzchni oka, wady refrakcji i inne nieprawidłowości układu wzrokowego oraz cechy pacjenta, które stanowią wręcz wskazanie do aplikacji soczewek kontaktowych. Jakie więc będą najczęstsze wskazania do aplikacji soczewek kontaktowych?

 

Poniżej omówione zostaną podstawowe wskazania do aplikacji soczewek kontaktowych dla różnych grup wiekowych.

 

Niemowlęta i małe dzieci: bezsoczewkowość, różnowzroczność (zarówno refrakcyjna, jak i osiowa), nieregularna powierzchnia oka, niedomykalność (a także szczelina lub brak) powiek, nieregularna rogówka, nieregularny kształt tęczówki (np. szczelina tęczówki) lub beztęczówkowość, wysoki astygmatyzm i wysokie wady wzroku [1]. Dodatkowo warto rozważyć stosowanie soczewek kontaktowych przy: oczopląsie, światłowstręcie, słabowidzeniu oraz innych zmianach wymagających rehabilitacji [2].

 

Dzieci w wieku szkolnym: u tych dzieci, oprócz wszystkich wskazań powyżej, należy dodać:

1. Narastającą krótkowzroczność – według najnowszych wytycznych stosowanie soczewek ortokeratologicznych lub wieloogniskowych/dwuogniskowych z centrum do dali jest jedną z podstawowych i najbardziej skutecznych metod hamowania progresji krótkowzroczności [3].

 

2. Styl życia, aktywność fizyczna – dla dzieci w wieku szkolnym możliwość swobodnego trenowania sportów, aktywnej zabawy jest szczególnie ważna. Dzieci noszące soczewki kontaktowe znacznie lepiej oceniają zarówno swoje zdolności fizyczne, jak i wygląd w porównaniu do dzieci noszących okulary [4].

 

Osoby dorosłe: U tych osób wskazaniem do aplikacji soczewek kontaktowych mogą być wszystkie wyżej wymienione powody (wyjątkiem może być postępująca krótkowzroczność, pod warunkiem, że już nie narasta). W tej grupie dużo częściej będą diagnozowane ektazje rogówki oraz degeneracje i dystrofie rogówki – duża część z nich, szczególnie jeśli dotyczy przedniej powierzchni rogówki, będzie znacznie lepiej korygowana za pomocą specjalistycznych soczewek kontaktowych [5], [6].

 

W tej grupie znajdą się również osoby po chirurgii refrakcyjnej rogówki, które mogą wymagać dodatkowej korekcji soczewkami kontaktowymi [7], [8]. Dodatkowo pacjenci w krótkim okresie po operacjach okulistycznych mogą wymagać zastosowania soczewek kontaktowych opatrunkowych [9].

 

Osobną grupą są pacjenci cierpiący na zespół suchego oka (ZSO). Ta choroba jeszcze kilkanaście lat temu była postrzegana jako przeciwwskazanie do aplikacji soczewek kontaktowych, jednak obecnie specjalne konstrukcje soczewek kontaktowych (skleralne i miniskleralne) stanowią często ostatnią nadzieję dla pacjentów z zaawansowanym ZSO [10].

 

Dodatkowo dla wszyskich grup wiekowych soczewki kontaktowe prostetyczne powinny być zaproponowane pacjentom ze zmianami powierzchni oka, które mogą poprawić nieprawidłowy wygląd oczu pacjenta, np. z powodu bielma, blizny na rogówce itp. [11]. Pacjenci z chorobami powierzchni oka, u których soczewki kontaktowe mają zastosowanie terapeutyczne, to między innymi osoby np. z: chorobą przeszczep przeciwko gospodarzowi GVHD (Graft-Versus-Host Disease), keratopatią neurotroficzną, zespołem Sjögrena [12].

 

Soczewki kontaktowe mogą też stanowić skuteczną ochronę przed postępującymi zmianami powierzchni oka, takimi jak zrosty spojówki gałkowej i spojówki powiekowej, czy po prostu chronić powierzchnię oka, np. w przypadku deficytu komórek macierzystych rąbka rogówki czy keratopatii ekspozycyjnej [12].

 

Można też rozważać czasowe założenie soczewek kontaktowych u osób, u których chcemy ograniczyć widzenie w jednym oku, np. w celu terapii niedowidzenia na drugim oku lub zapobieżenia dwojeniu [13]. Są to jednak sytuacje wymagające dogłębnej analizy przypadku, często wspólnie z innymi specjalistami i najczęściej po wyczerpaniu wszelkich innych metod terapii.

 

Warto też zwrócić uwagę, że pandemia COVID-19 również wpłynęła na aplikację soczewek kontaktowych (utrudniony dostęp do specjalistów, zwiększona liczba zgłaszanych dolegliwości związanych z powierzchnią oka [14], większa progresja krótkowzroczności [15] ), jednak nie zmniejszyła zakresu wskazań do ich aplikacji. Soczewki kontaktowe mogą być stosowane/aplikowane w czasie pandemii COVID-19 i należy je jak zawsze stosować zgodnie z zaleceniami specjalistów i producentów [16].

 

Wszystkie powyżej wymienione wskazania do aplikacji soczewek kontaktowych należy zawsze traktować jako względne, ponieważ dokładna analiza potencjalnych przeszkód w bezpiecznym użytkowaniu soczewek kontaktowych powinna być przeprowadzona dla każdego pacjenta podczas wstępnej kwalifikacji oraz na każdej kolejnej wizycie kontrolnej.

 

Można też powyższe wskazania podsumować za pomocą jednej prostej zasady:

 

Soczewki kontaktowe mogą być zalecane lub rozważane w przypadku każdej osoby, u której zastosowanie ich mogłoby poprawić jakość widzenia

i/lub jakość życia pacjenta/klienta.

 

mgr Sylwia Kropacz-Sobkowiak

 

Piśmiennictwo:

1. Tromans, C., Pediatric fitting, in Contact Lens Practice second edition. 2010, Butterworth-Heinemann.
2. Vincent, S.J., The use of contact lenses in low vision rehabilitation: optical and therapeutic applications. Clin Exp Optom, 2017. 100(5): p. 513-521.
3. Wildsoet, C.F., et al., IMI – Interventions Myopia Institute: Interventions for Controlling Myopia Onset and Progression Report. Invest Ophthalmol Vis Sci, 2019. 60(3): p. M106-M131.
4. Walline, J.J., et al., Benefits of contact lens wear for children and teens. Eye Contact Lens, 2007. 33(6 Pt 1): p. 317-21.
5. Farooq, A.V. and K. Colby, Contact Lenses in the Management of Corneal Dystrophies. Klin Monbl Augenheilkd, 2020. 237(2): p. 175-179.
6. Kwan, J.T., K. Dalton, and B.A. Weissman, Contact Lens Applications and the Corneal Dystrophies: A Review. Eye Contact Lens, 2016. 42(3): p. 177-84.
7. Montalt, J.C., et al., Corneoscleral contact lenses fitting on irregular corneas after laser-assisted in situ keratomileusis. Arq Bras Oftalmol, 2018. 81(4): p. 310-315.
8. Szczotka, L.B. and M. Aronsky, Contact lenses after LASIK. J Am Optom Assoc, 1998. 69(12): p. 775-84.
9. Chen, X., et al., Efficacy of an ocular bandage contact lens for the treatment of dry eye after phacoemulsification. BMC Ophthalmol, 2019. 19(1): p. 13.
10. Thulasi, P. and A.R. Djalilian, Update in Current Diagnostics and Therapeutics of Dry Eye Disease. Ophthalmology, 2017. 124(11s): p. S27-s33.
11. Efron, N.E., S., Tinted lenses, in Contact lens practice second edition. 2010, Butterworth Heineman Elsevier.
12. Schornack, M.M., J. Pyle, and S.V. Patel, Scleral lenses in the management of ocular surface disease. Ophthalmology, 2014. 121(7): p. 1398-405.
13. Garcia-Romo, E., et al., Treating amblyopia in adults with prosthetic occluding contact lenses. Acta Ophthalmol, 2018. 96(3): p. e347-e354.
14. Giannaccare, G., et al., Dry eye in the COVID-19 era: how the measures for controlling pandemic might harm ocular surface. Graefe’s archive for clinical and experimental ophthalmology = Albrecht von Graefes Archiv fur klinische und experimentelle Ophthalmologie, 2020. 258(11): p. 2567-2568.
15. Wang, J., et al., Progression of Myopia in School-Aged Children After COVID-19 Home Confinement. JAMA Ophthalmology, 2021.
16. Rossetti, A., Contact lenses are safe: don’t misuse them. Guidance on contact lens safety for wearers and professionals, E.C.o.O.a. Optics, Editor. 2020, European Council of Optometry and Optics: https://www.ecoo.info/wp-content/uploads/2020/06/ECOO-Position-Paper-Contact-Lens-safety.pdf.

Źródło: Optyk Polski, nr 60