Każdy z nas zna uczucie zmęczenia wzroku, podrażnienia i suchości oczu. Styl życia, środowisko, klimatyzowane pomieszczenia, wielogodzinna i intensywna praca z bliska (przed ekranami lub z tekstem) mają negatywny wpływ na ilość i jakość łez. W wymienionych sytuacjach film łzowy – warstwa ochronna oczu – ulega destabilizacji, a nawet przerwaniu.

Zespół suchego oka (ZSO), z którym coraz częściej zmagają się pacjenci, to zaburzenie, w którym oczy wytwarzają zbyt mało łez lub zbyt szybko odparowują, a także gdy film łzowy ma niewłaściwą budowę warstwową. ZSO to wieloczynnikowa, cywilizacyjna choroba, która zbyt często i zbyt długo jest ignorowana przez pacjentów, do momentu, w którym dolegliwości stają się nie do zniesienia. Dokładna diagnostyka z wykorzystaniem nowoczesnych możliwości pozwala szybko i skutecznie znaleźć przyczynę problemu pacjenta, a co za tym idzie – poprawić komfort pracy i zapobiec głębszym konsekwencjom dla gałki ocznej (uszkodzenia rogówki, powstania ubytków, przymgleń i owrzodzeń).

Diagnoza zespołu suchego oka to przede wszystkim ustalenie przyczyny złego stanu filmu łzowego poprzez: pomiar ilości wydzielanych łez, oceną odruchowego łzawienia, badanie warstw, stabilności, osmolarności oraz składu filmu łzowego.

Z zastosowaniem specjalistycznej aparatury do oceny ZSO wykonamy badania:

nieinwazyjnego czasu przerwania filmu łzowego (NIBUT, z ang. non-invasive break-up time),
grubości (typu) warstwy lipidowej,
wysokości menisku łzowego,
meibografię,
osmolarność filmu łzowego.

Badanie diagnostyczne zespołu suchego oka jest bezpieczne i nieinwazyjne. Nie wymaga użycia kropli znieczulających ani rozszerzających źrenicę. Należy nadmienić, że podczas badania pod kątem ZSO koniecznie należy ocenić wpływ innych chorób ogólnych pacjenta oraz przyjmowanych przez niego leków. Dodatkowo należy sprawdzić, czy występuje zapalenie brzegów powiek lub dysfunkcja gruczołów Meiboma, które mogą towarzyszyć ZSO.

Nieinwazyjny czas przerwania filmu łzowego (NIBUT)

Po każdym mrugnięciu nasze oko pokryte jest odnowioną warstwą łez. Wraz z upływem sekund film łzowy odparowuje, odsłaniając wrażliwą rogówkę, co powoduje potrzebę kolejnego mrugnięcia. Czas, w jakim dochodzi do powstania pierwszych miejsc, gdzie warstwa łez uległa rozerwaniu, nazywamy czasem przerwania filmu łzowego. To ten parametr interesuje nas podczas badania NIBUT. W zależności od uzyskanego wyniku mówimy o:

prawidłowym wyniku (~ 20 sekund);
obniżonym czasie przerwania filmu łzowego (~10 sekund);
znacznie obniżony czas przerwania filmu łzowego (<5 sekund).
Spodziewamy się, że u pacjenta z ZSO będzie mocno skrócony.

Najlepszym sposobem pomiaru czasu przerwania filmu łzowego jest metoda nieinwazyjna. Najnowocześniejsze aparaty diagnostyczne bez ingerencji w strukturę oka analizują zmiany w filmie łzowym i mierzą, jak szybko i w którym miejscu dojdzie do zerwania.

Możemy zmierzyć czas zerwania filmu łzowego w sposób inwazyjny. Powierzchnię oka wybarwiamy fluoresceiną i oświetlamy światłem niebieskim, obserwując zmiany zachodzące w filmie łzowym. Wprowadzenie barwnika oraz określenie wyniku poprzez (subiektywną) obserwację mogą zaburzać wynik. Zdecydowanie trudniej jest zaobserwować, w którym dokładnie miejscu doszło do zerwania warstwy łez.

Grubość (typ) warstwy lipidowej

Prawidłowy film łzowy ma budowę warstwową:

– lipidową (warstwa zewnętrzna);

– mucynowo-wodną.

Warstwa lipidowa zabezpiecza przed wysychaniem i odparowywaniem warstwy mucynowo-wodnej, a także stabilizuje i wygładza film łzowy. Nowoczesna aparatura diagnostyczna pozwala nam określić jej grubość i ocenić, czy jest wystarczająca. Grubość warstwy lipidowej może być:

– prawidłowa (> 80 μm, typ D i E);

– pocieniona (30–80 μm, typ C).

– bardzo cienka lub praktycznie nieobecna (< 30 μm, typ A, B).

Dzięki oszacowaniu grubości warstwy lipidowej możemy skutecznie dobrać odpowiedni rodzaj kropli nawilżających, które będą opóźniać odparowywanie łez dzięki uzupełnieniu warstwy lipidowej odpowiednimi cząsteczkami.

Wysokość menisku łzowego

Pomiar wysokości menisku łzowego, czyli łez zebranych przy dolnej powiece, mówi nam o objętości łez na powierzchni oka. Za wysokość menisku odpowiada warstwa wodna łez. Precyzyjna aparatura diagnostyczna umożliwia pomiar menisku łzowego w kilku miejscach jednocześnie. Gdy wysokość menisku łzowego jest poniżej normy, zastosujemy odpowiednie krople nawilżające. W tym wypadku ich zadaniem będzie uzupełnienie warstwy wodnej.

Meibografia

Gruczoły Meiboma znajdują się na górnej i dolnej powiece. Wytwarzają wydzielinę, która tworzy warstwę lipidową filmu łzowego. Zapalenie, zaczopowanie lub niedrożność gruczołów lub urazy powiek sprawiają, że wydzieliny jest mniej lub jej jakość jest niższa.

Gdy pacjent straci powyżej 40% powierzchni gruczołów, zaczyna odczuwać suchość oczu, która w konsekwencji może prowadzić do zespołu suchego oka. Leczenie zaburzeń związanych z gruczołami Meiboma możemy przeprowadzić za pomocą:

– punkcji gruczołów,

– udrażniania gruczołów,

– zamknięcia punktów łzowych hydrożelowymi zatyczkami,

– terapii IPL.

Osmolarność filmu łzowego

Osmolarność filmu łzowego to nowoczesny parametr w diagnostyce oraz monitorowaniu zaburzeń powierzchni oka. Określamy ją jako stężenie wszystkich substancji rozpuszczonych w filmie łzowym. Dysponując nowoczesnym sprzętem diagnostycznym, możemy stwierdzić, jak bardzo „stężone/gęste” są łzy. Nieprawidłową osmolarność filmu łzowego możemy wykryć, zanim pojawią się wszystkie objawy zespołu suchego oka, dlatego ta metoda diagnostyczna cieszy się coraz większą popularnością.

Nie ulega wątpliwości, że nowoczesna diagnostyka suchego oka jest dobrym kierunkiem poszerzenia oferty gabinetu okulistycznego. Zespół suchego oka, jako zaburzenie cywilizacyjne, będzie dotykał coraz większej i coraz młodszej grupy osób, dlatego warto odpowiedzieć na rosnące potrzeby rynku.

Barbara Pakuła

www.barbarapakula.pl, www.cwiczeoko.pl

Źródło: Optyk Polski, nr 59