Popularne w Stanach Zjednoczonych zarówno lat pięćdziesiątych, jak i dzisiejszych nazwisko Jacka Kerouaca, najsłynniejszego oprócz Allena Ginsberga pisarza tzw. beat generation, w Polsce zaczęło zadomawiać się na początku lat dziewięćdziesiątych, kiedy zaczęto przekładać jego powieści celebrujące idee anarchizującego indywidualizmu i nonkonformizmu. Dziś mamy szansę odczytać powieść uznawaną za manifest bitników – W drodze oraz nie mniej ważną – Włóczędzy Dharmy.

W drodze jest nie tylko fikcją o szukającej sensu życia grupie młodzieńców, którzy jeżdżą po Ameryce, na ogół bez wyraźnego celu, najczęściej bez pieniędzy, niekiedy na bakier z prawem. To także swego rodzaju dokument z epoki, w której ścierał się powszechny konsumpcjonizm z niszową jego kontestacją – niechlujnym ubiorem, jazzem, narkotykami i wolną miłością.

Natomiast tytułowymi Włóczęgami Dharmy są Ray Smith i Japhy Ryder – zapaleni buddyści, uczestniczący w życiu bohemy artystycznej San Francisco, których muzyka, literatura i filozofia oraz alkohol, narkotyki i seks prowadzą ku Dharmie, czyli Prawdzie. Oczyszczeniem dla obu staje się wędrówka wzorem mnichów zen przez wysokie góry Sierra Nevada. Dopiero tam odnajdują głęboki sens swych egzystencjalnych poszukiwań. Zmuszeni mierzyć się z siłą natury i osamotnieniem, uczą się, jak przetrwać, licząc tylko na siebie. Fantastyczne opisy przyrody i kolejne etapy wspinaczki pozwalają w pełni odczuć atmosferę tej szczególnej wędrówki.

Pytanie, czy bitnikowski sposób na ucieczkę od masowej kultury czy protest wobec norm obyczajowych przekonuje lub inspiruje dziś, pozostaje otwarte. Pewne jest, że warto wrócić do źródeł kontrkultury przełomu lat pięćdziesiątych i sześćdziesiątych, chociażby dlatego, że właśnie jej po części zawdzięczamy obyczajowość naszego obecnego świata.

(km)