Podwyższanie efektywności energetycznej powinno być priorytetem dla współczesnych uczelni. Inwestycje infrastrukturalne wiążą się jednak z wysokimi kosztami – stąd uczelnie wprowadzają je stopniowo, przy okazji wcześniej zaplanowanych remontów. Rozpowszechnienie tych rozwiązań może być jednak łatwiejsze dzięki zaangażowaniu decydentów w ubieganiu się o środki na unowocześnianie mediów.
- Energia
Zdecydowana większość spośród uczelni w ramach remontów infrastruktury stara się wprowadzać fotowoltaikę jest relatywnie tanią metodą pozyskiwania energii. Przeważnie jest to tylko częściowe rozwiązanie problemu zapotrzebowania na energię (co wynika m.in. ze zbyt niskiego nasłonecznienia naszego kraju zimą oraz rozległości infrastruktury uczelni), ale i tak się opłaca. Pokazuje to przykład Akademii Wychowania Fizycznego w Krakowie, w której dzięki instalacjom solarnym zredukowano zużycie energii aż o 25 proc. w porównaniu z pomiarami sprzed remontu.
Istotne jest także inteligentne zarządzanie energią. Na dachu Collegium Chemicum UAM w Poznaniu zainstalowano 60 paneli na potrzeby zasilania oświetlenia wewnętrznego i zewnętrznego zespołu budynków w systemie off-grid. Dzięki temu możliwe jest magazynowanie wytworzonej i nieskonsumowanej na bieżąco energii bez konieczności przesyłania jej do zakładu energetycznego. Zwiększa to wydajność i energooszczędność.
Jednocześnie warto odnotować, że fotowoltaika ma także alternatywy. Przykładowo Uniwersytet Medyczny we Wrocławiu rozważa montaż produkowanych w stolicy Dolnego Śląska paneli perowskitowych, które także przetwarzają energię słoneczną, ale mają inną formę niż typowe kolektory – to folia, którą da się naklejać bezpośrednio na budynki.
- Automatyzacja
Termomodernizację niejednokrotnie wspiera montaż inteligentnych systemów, czyli automatyzacja użytkowania zasobów. Znane powszechnie rozwiązania takie jak krany i oświetlenie na fotokomórkę, oświetlenie typu LED, automatyczne wyłączanie ogrzewania w momencie osiągnięcia pożądanego poziomu ciepła ze względu na efekt skali dają istotne oszczędności w zużyciu zasobów i kosztów.
Tego typu działania podjęły np. Uniwersytet Ekonomiczny w Krakowie czy Uniwersytet Gdański. Z kolei kampusem Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu zarządza automatyczny system, dzięki któremu ogranicza się nocne i weekendowe zużycie energii grzewczej, klimatyzacyjnej i wentylacyjnej. W budynkach dydaktycznych i akademikach montowane są czujniki ruchu ograniczające czas włączenia światła. Na Pomorskim Uniwersytecie Medycznym w 2020 r. przystąpiono do wzniesienia budynków naukowo-badawczych, które mają być zasilane w ciepło i chłód z wykorzystaniem odnawialnych źródeł energii. System opiera się na czterech gruntowych pompach ciepła oraz odrębnych układach wentylacyjnych na dachach. Chłodzenie w porze letniej metodą free cooling (czyli wietrzenie ze stuprocentową wydajnością, kiedy są najniższe temperatury w ciągu doby) pozwoli ograniczyć stosowanie klimatyzacji. Sterowanie ma się odbywać automatycznie. W domach studenckich Uniwersytetu Medycznego we Wrocławiu zainstalowano prysznice z automatycznym wyłączaniem wody.
- Technologie przyszłości
Niekiedy najbardziej efektywne jest wykorzystanie zewnętrznej, istniejącej infrastruktury. Przykładem jest tu Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie. Jego biblioteka korzysta z systemu Alma, który jest przygotowany do pracy z serwerów chmurowych. Dzięki temu biblioteki mogą zredukować zaplecze serwerowe i tym samym obniżyć koszty zakupu drogiego sprzętu czy zużycia energii elektrycznej.
- Wspieranie dobrych praktyk
Kolejną bardzo często deklarowaną praktyką nakierowaną na ochronę klimatu jest segregacja śmieci i oszczędne gospodarowanie zasobami. Praktyka ta zależy w dużej mierze od ogólnych rozporządzeń ministra środowiska o zasadach gospodarowania odpadami, ale uczelnie mogą ułatwiać swoim społecznościom prawidłowe postępowanie ze śmieciami, m.in. przez rozstawienie odpowiednich koszy do segregacji we wszystkich budynkach, klarowne informowanie o zasadach segregacji, a także przejmowanie na siebie obowiązku zbierania odpadów szczególnych, np. baterii, zużytych świetlówek czy małej elektroniki.
Kompleksowo podszedł do tej kwestii Uniwersytet Ekonomiczny w Krakowie. W swojej działalności, co nieoczywiste, UEK stawia na gospodarkę obiegu zamkniętego i ułatwia swojej społeczności włączenie się w nią. Gospodarowanie odpadami polega także na organizowaniu wydarzeń zwracających uwagę na problem – UEK organizowała comiesięczną zbiórkę odpadów papierowych na życzenie przez pracowników działu technicznego. Przypomnienie o terminach zbiórki było okazją do rozpowszechniania informacji o prawidłowej segregacji i przygotowania odpadów papierowych. Sprzedaż tak zebranej makulatury zasilała budżet uczelni. Na podobnej zasadzie działa selektywna zbiórka odpadów. W salach do zajęć laboratoryjnych i wykładowych oraz na korytarzach ustawiono kolorowe kosze. W celu ułatwienia prawidłowej identyfikacji zastosowano również kolorowe worki wyścielające je i dodatkowo opisy. Ponadto uczelnia zbiera plastikowe nakrętki, przy okazji wspierając finansowo dzieci z niepełnosprawnością. Zbiórka odbywa się w kilku miejscach kampusu, także przy zaangażowaniu studentów, m.in. Zrzeszenia Studentów Niepełnosprawnych.
Uczelnie są też ważnym ośrodkiem transportowym i mogą zachęcać członków swojej społeczności do bardziej ekologicznych form przemieszczania się. UEK zaprojektował małą infrastrukturę sprzyjającą cyklistom: stacja do samodzielnej naprawy rowerów, zwiększenie liczby stojaków rowerowych i zadaszony parking dla nich. Ponadto na terenie kampusu mieści się ładowarka do samochodów elektrycznych. Z kolei studenci Uniwersytetu Medycznego im. Piastów Śląskich we Wrocławiu zaprojektowali aplikację uczelnianą ułatwiającą umawianie się na carpooling, by uczynić poruszanie się samochodami bardziej efektywnym energetycznie.
Tekst powstał na podstawie informacji zebranych przez ekoKOALICJĘ na rzecz ekoUCZELNI (ekouczelnie.pl).
